سلامت و فقر

نوشته شده توسط پیام روشنفکر. ارسال شده در پژوهش

Related image

نویسندگان: پیام روشن فکر-پیمان زینتی

اثرات‌ متقابل سـلامت بـر فـقر و فقر بر سلامت از مباحث اقتصاد سلامت و توسعه است. از طرفی فقر با افزایش مواجهه با بیماری های عفونی ، سوء تغذیه، کمبود ریز مغذی ها و مرگ و میر مادران و کودکان نيز همراه است. و از طرفی فقرا به دليل تغذیه بد، محیط زیست ناسالم، فقدان دسترسی به خدمات مراقبتی سلامت و... آسيب پذيری بيشتری نسبت به خطرات تهديد کننده ی سلامت دارند. از طرف ديگر کاهش سلامتی افراد و هزينه های کمرشکن درمان ميتواند باعث فقر افراد و ورود آنها به چرخه ی باطل فقر و ناسللامتی شود.

هزينه های کمرشکن سلامت (catastrophic health expenditure)زمانی اتفاق می افتد که هزينه های سلامتی پرداخت شده از جيب خانوار برابر با بيَ از 40% ظرفيت پردخت خانوار يا مصارف غيرخوراکی او باشد.

سکونت خانوار در مناطق روستایی احتمال قرار گرفتن خانوا ر در محدوده ی هزينه های غيرقابل تحمل سلامتی را 4/4 درصد افزايش می دهد

رابطه میان فقر و سلامت بیش از یک قرن محل اختلاف بوده است.[i] امروزه میان فقر و برخی مشکلات سلامت از جمله نرخ بالای مرگ و میر، بیماری‌های تنفسی، برخی انواع مصدومیت‌ها، رشد ناقص کودکان و برخی بیماری‌های روانی( تشویش، اضطراب، افسردگی و ضعف اعتماد به نفس) رابطه جدی برقرار می‌شود.[ii] در ادامه این رابطه در چند دسته کلی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

فقر و بهداشت خانوار

گفته می‌شود که فقرا از وضعیت بهداشت و سلامت بدتری برخوردار بوده و زودتر می‌میرند.[iii] نرخ مرگ و میر کودکان و مادران و نیز میزان بیماری در میان آن‌ها بیش‌تر و دسترسیشان به مراقبت‌های بهداشتی و حمایت اجتماعی کم‌تر است.[iv] از سوی دیگر، سلامت برای فقرا دارایی مهمی محسوب می‌شود. وقتی فرد فقیری بیمار می‌شود یا آسیب می‌بیند، کل خانواده در مرداب هزینه‌های درمانی گرفتار می‌شوند و زمانی را که باید برای کار و کسب درآمد، یا تحصیل اختصاص دهند، به مراقبت از بیمار می‌گذرانند.[v]

از آن ‌جایی که درآمد برای تهیه مقدمات لازم سلامت، مانند سرپناه، غذا، انرژی و توان شرکت در جامعه ضروری است، تاثیر مستقیم آن بر سلامت از نقطه نظر مادی روشن است. [vi] برای مثال درآمد پایین توان خانواده برای خریداری ضروریاتی مانند تغذیه مناسب را کاهش می‌دهد، چراکه والدین وادار به تهیه غذاهای پرکالری، با اهمیت غذایی پایین می‌شوند که موجب مشکلاتی چون سوء تغذیه، مرض چاقی، کلسسترول بالا و پوسیدگی دندان می‌شود.[vii]از سوی دیگر، امکان دسترسی به خدماتی که به صورت مستقیم( خدمات بهداشتی) یا غیر مستقیم( آموزش) سلامت را ارتقا می‌دهند، در صورت کمبود درآمد کاهش می‌یابد.[viii]

از سوی دیگر گفته شده که فقر بر رفتارهای مضر برای سلامت تاثیر می‌گذارد. برای مثال استعمال دخانیات رفتاری تحت تاثیر درآمد است و در میان اقشار کم درآمد بسیار مشاهده می‌شود. گراهام در تحقیقی دریافت که نرخ استعمال دخانیات در زنان جوان به محرومیت مادی و میزان مسئولیتشان بستگی دارد. این زنان سیگار کشیدن را برای سازگاری با مسئولیت و کاهش استرس مفید می‌دانند.[ix]

یافته‌های برنامه متغیرهای سلامت[x] شورای پژوهش اجتماعی-اقتصادی بریتانیا،[xi] که با استفاده از داده‌های پیمایش ملی رشد کودک[xii] و پیمایش پنل خانوار انگلیس[xiii] انجام شد نشان می‌دهد که مشکلات مالی مستمر در دوران کودکی تاثیری قابل ملاحظه بر سلامت افراد در سن 23 سالگی دارد. البته وقتی عوامل دیگر مانند سطح تحصیلات والدین به معادله اضافه شد، شدت این تاثیر تا حدی تخفیف یافت. به‌علاوه، در صورت کنترل تحصیلات، سرمایه بهداشتی و عوامل ثابت، مشخص شد که میان سطح درآمد متاخر و نوسان و برخی معیارهای سلامت در گروه‌های سنی و جنسیتی خاص رابطه قابل توجهی وجوددارد. هم‌چنین یافته‌ها نشان می‌دهد که عواملی که بر درآمد فرد تاثیرگذار است، مانند تغییر وضعیت اشتغال یا تاهل، بر سلامت نیز تاثیر می‌گذارند.[xiv] نهایتا آمارها در سال 2009 نشان می‌دهد که در انگلیس، مردمانی که در فقیرترین نواحی زندگی می‌کنند به طور میانگین 7 سال زودتر از کسانی که در ثروتمندترین نواحی زندگی می‌کنند می‌میرند. این تفاوت در میان مردان ایرلندی 8 سال و در میان مردان اسکاتلندی 11 سال است. به علاوه تفاوت امید به زندگی فارغ از معلولیت در میان دو گروه در انگلستان 17 سال و در اسکاتلند 18.5 سال است.[xv]

مطالعه دیگری بر روی جمعیت بزرگسال( 20-84 سال) که در پیمایش 1980-1986در سوئد صورت گرفت نشان می‌دهد که رابطه میان درآمد سالانه فردی و خطر یکساله مرگ و میر شدیدا غیر خطی بوده و در سطوح بالا، تاثیر درآمد بر سلامت کاهش می‌یابد.[xvi] پژوهشی مشابه در نیوزلند نشان می‌دهد که فقر از عوامل مهم تعیین کننده سلامت است. سلامت گزارش شده مردمان فقیر پایین‌تر از سایرین و نرخ معلولیت، مرگ، بیماری و مصدومیت در میان آن‌ها بیش‌تر است. به‌علاوه کودکان این خانواده‌ها نرخ بیماری، مصدومیت و مرگ بیش‌تری از سایرین دارند.[xvii] تحقیقات نشان داده که درآمد پایین و فقر، که در این کشور هم‌زمانی قابل توجهی با عوامل نژادی و قومیتی نیز دارد. برای مثال معلولیت، استعمال دخانیات و نرخ مرگ و میر در میان مائوری‌های نیوزلند که عموما در فقر، بیکاری و محرومیت به سر می‌برند به شکل قابل توجهی بالا بود.[xviii]

دست آخر لازم به ذکر است طبق آمار منتشره در بنگلادش، چهارمین نرخ مرگ و میر زنان 15-17 سال، سومین درصد کمبود وزن حین تولد، بالاترین نرخ مرگ ناشی از تصادف با موتورسیکلت در نوجوانان 15 تا 19 سال، بالاترین درصد بزرگسالان سیگاری و بالاترین درصد بزرگسالان مبتلا به دیابت در 12 ایالت بسیار فقیر این کشور گزارش شده است.[xix]

بیماری واگیر

رابطه‌ای جدی میان فقر و بیماری وجود دارد.[i] شرایط زندگی فقرا به شکلی است که خطر ابتلا و شیوع بیماری‌های واگیر را افزایش می‌دهد.[ii] طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال 2005 نشان می‌دهد که فقر علت مرگ 12.2 کودک زیر 5 سال است که 4.1 میلیون نفر از این رقم در اثر عفونت‌های ریوی و 3 میلیون در اثر اسهال و اسهال خونی رخ می‌دهد.[iii] به‌علاوه 45 درصد بیماری‌ها در کشورهای کم درآمد از پیامدهای فقر، مانند تغذیه نامناسب، آلودگی محیط زندگی و عدم دسترسی به آموزش بهداشت و سلامت ناشی می‌شوند.[iv] گفته می‌شود جوامع فقیر برای بقا وادار به بهره‌برداری بیش از حد از منابع می‌شوند. در این میان منابع آب به صورت خاص آسیب‌پذیر هستند و تا جایی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند که دیگر قادر به تامین نیازهای اساسی مردم نبوده و خطراتی جدی برای سلامت ایجاد می‌کنند. یک ششم جمعیت جهان دسترسی کافی به آب نداشته و یک سوم به خدمات بهداشتی اساسی دسترسی ندارند. تمام این افراد در فقر به‌سر می‌برند.[v]

در سال 1908، مامور بهداشت گلاسکو دریافت که میان شیوع سرخک و سایز محل زندگی خانواده‌ها ارتباطی معنادار وجود دارد.[vi] امکان ابتلا به بیماری در خانه‌هایی که یک اتاق داشتند ده برابر خانه‌های دارای 4 اتاق بود. مطالعه دیگری که در سال 1920 میان خانواده‌های ساکن مزارع پنبه در آمریکا انجام گرفت، رابطه معناداری میان درآمد خانوار و امکان ابتلا به بیماری پوستی پلاگر نشان داد.[vii]

تحقیقات در منطقه غرب اقیانوس آرام نشان می‌دهد که بار 94 درصد شیوع سل در منطقه بر دوش 7 کشور کم درآمد است.[viii] درون کشورها نیز شیوع بیماری‌های واگیر در اقشار کم درآمد بسیار بیش‌تر از سایرین است. برای مثال در 1993 در چین احتمال ابتلا به بیماری واگیر در فقیرترین پنک، سه برابر بیش‌تر از ثروتمندترین پنجک بود.[ix] شیوع سل در فیلیپین، ویتنام و مغولستان در میان اقشار کم‌درآمد و فقیر به شکل قابل توجهی بالاتر از سایرین است.[x] در تحقیقی در سال 2003 مشخص شد که 64درصد مبتلایان به سل در فیلیپین از پایین‌ترین پنجک بودند.[xi]

از طرفی بیش از 95درصد مبتلایان به HIV در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند و در سطح جهانی میان فقر مطلق و ابتلا به HIV هم‌بستگی مثبت وجود دارد.[xii] بخصوص گفته می‌شود که فقر و حاشیه‌نشینی ممکن است افراد را به سوی رفتارهای پرخطر، مانند کار جنسی براند. مطالعات نشان می‌دهد که احتمال وادار شدن کارگران جنسی فقیر به برقراری رابطه جنسی غیرایمن بیش از همکاران غیرفقیرشان است.[xiii]

بیماری غیرواگیر

شواهد نشان می‌دهد که بار اصلی بیماری‌های غیرواگیر نیز، همانند بیماری‌های واگیر بر دوش کشورهای در حال توسعه است. مسن شدن جمعیت و تغییر در توزیع عوامل خطر در این کشورها شیوع این بیماری‌ها را تسریع کرده است.[xiv] فشار خون بالا، کلسترول بالا، مصرف تباکو، الکل، رژیم غذایی ناسالم، بی تحرکی و چاقی که عوامل اصلی ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر هستند در کشورهای در حال توسعه و در میان جوامع فقیر در حال گسترش است.[xv] 85 درصد بیماری‌های غیرواگیر در منطقه غرب اقیانوس آرام در کشورهای با درآمد پایین یا متوسط بوده است.[xvi]

هم‌چنین مطالعه‌ای که در سال‌های 1935-1936 میان 80 هزار مرد سفید پوست آمریکایی انجام گرفت، نشان می‌دهد که میزان ابتلا به سل در مردان با درآمد کم‌تر از 1000 دلار در سال 4 برابر، میزان ابتلا به اختلال‌های ارتوپدی 3 برابر و میزان ابتلا به رماتیسم 2 برابر بیش‌تر از مردانی است که درآمد سالانه بالای 5000 دلار دارند.[xvii]

به علاوه شواهد نشان می‌دهد که خطر کم وزنی کودکان در خانوارهای با درآمد کم‌تر از 1 دلار در روز حدودا دو یا سه برابر بیش‌تر از خانوارهای با درآمد بالای 2 دلار در روز است.[xviii] پیمایشی که در بیش از 50 کشور در حال توسعه انجام شده نشان می‌دهد که به صورت متوسط، احتمال کوتاه قدی در میان کودکان کم درآمدترین چهارک‌ها سه برابر بیش‌تر از ثروتمندترین چهارک‌هاست.[xix] در همین پیمایش مشخص شد که احتمال سوء تغذیه در میان زنان کم درآمدترین پنجک تقریبا دو برابر زنان ثروتمندترین پنجک است.[xx]

نهایتا نرخ مرگ و میر در جهان بازتاب توزیع درآمد و ثروت است. بیش از 60% مرگ و میر در کشورهای توسعه یافته در سن بالای 70 سال اتفاق می‌افتد در حالی که این رقم برای کشورهای در حال توسعه تنها 30% است.[xxi]به گفته سازمان جهانی بهداشت، احتمال مرگ پیش از 5 سال در میان مردمانی که در فقر مطلق زندگی می‌کنند 5 برابر و احتمال مرگ در فاصله سنی 15 تا 54 سال دو و نیم برابر بیش از پنجک‌های درآمدی بالاتر است.[xxii] در سال 2003 تخمین زده شد که بیش از 10.5 میلیون کودک زیر 5 سال سالانه می‌میرند که تقریبا همگی در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند.[xxiii] عمده این مرگ و میر در اثر بیماری‌های قابل پیش‌گیری مانند اسهال و عفونت تنفسی و مالاریا رخ می‌دهند.[xxiv]

نویسندگان: پیام روشن فکر-پیمان زینتی

[i] Ibid., p.1.

[ii] Phipps, S. (2003). The impact of poverty on health: A scan of research literature. Ottawa, ON: Canadian Population Health Initiative; World Health Organization and World Bank (n.d.). Dying for change: Poor people’s experience of health and ill-health. Geneva: WHO and WB

[iii] OECD & WHO, Poverty and Health, DAC Guidelines and Reference Series,2003, P. 20.

[iv] OECD & WHO, Poverty and Health, DAC Guidelines and Reference Series,2003, P. 20.

[v]OECD & WHO, Poverty and Health, DAC Guidelines and Reference Series,2003, P. 20.

[vi] Davey Smith G. (1998), ‘Poverty across the lifecourse and health’, Radical Statistics,

68, pp.15-29.

[vii] TREASURY WORKING PAPER 01/29 Poverty, Income Inequality and Health Ken Judge Iain Paterson

[viii] World Health Organization Geneva 2010 A COnCeptu Al FrAmeWOrk FOr ACtiOn On tHe SOCiAl DeterminAntS OF HeAltH World Health Organization Geneva 2010p. 31.

[ix] Graham H. (1995), Cigarette smoking: a light on gender and class inequality in Britain’,

Journal of Social Policy, 24, pp. 509-527.

[x] Health Variations Programme

[xi] Economic and Social Research Council

[xii] the National Child Development Survey (NCDS)

[xiii] British Household Panel Survey (BHPS)

[xiv] Benzeval M., Dilnot A., Judge K. and Taylor J. (2000c), ‘Income and health over the lifecourse: evidence and policy implications’, in Graham H. (ed.), Understanding health inequalities, Open University Press, Buckingham, pp.96-112; Benzeval M. and Judge K. (2001), ‘Income and health: the time dimension’, Social

Science & Medicine, vol. 52, pp.1371-1390.

[xv] Office of National Statistics (2009) life expectancy at birth; http://www.isdscotland.org/Health-Topics/Public-Health/Publications/2011-12-20/2011-12-20-HLE-Summary.pdf.

[xvi] Gerdtham U-G. and Johannesson M. (2001), ‘Absolute income, Relative Income, Income Inequality and Mortality’, (in press).

[xvii] The Social, Cultural and Economic Determinants of Health in New Zealand: Action to Improve Health The Social, Cultural and Economic Determinants of Health in New Zealand: Action to Improve Health A Report from the National Advisory Committee on Health and Disability (National Health Committee) First publis hed in June 1998

By the National Advisory Committee on Health and Disability Wellingt on, New ZealaNd p. 25.

[xviii] TREASURY WORKING PAPER 01/29 Poverty, Income Inequality and Health Ken Judge Iain Paterson.p. 44.

[xix] Social Determinants of Health: Poverty, http://www.euro.who.int/DOCUMENT/E81384.pdf

[i] Haines, A. and Smith, R. (1997) “Working together to reduce poverty's damage”. British

Medical Journal; 314:529.

[ii] Haines, A. and Smith, R. (1997) “Working together to reduce poverty's damage”. British

Medical Journal; 314:529.

[iii] W.H.O. (1995) World Health Report; Bridging the gaps, World Health Organization, Geneva.

[iv] WHO, World Health Report, 2002

[v] Pittock, J. (2006), Poverty and water: are we drowning in debate? www.sustdev.org.

[vi] Poverty and Disease C.-E. A. WINSLOW, DR.P.H., F.A.P.H.A. Editor, American Journal of Public Health; Professor Emeritus, Yale School of Medicine, New Haven, Conn.vol.38.p.175.

[vii] Poverty and Disease C.-E. A. WINSLOW, DR.P.H., F.A.P.H.A. Editor, American Journal of Public Health; Professor Emeritus, Yale School of Medicine, New Haven, Conn.vol.38.p.175.

[viii] World Health Organization Regional Office for the Western Pacific 2002.

[ix] World Bank 1996 in Asian Development Bank 1999.

[x] Tupasi T. et al. Tuberculosis in the urban poor settlements in the Philippines. International Journal of Tuberculosis and Lung Disease, 2000, 4(1):4-11

[xi] Thorson A. Equity and equality: case detection of tuberculosis among women and men in Vietnam. Stockholm, Karolinska University Press, 2003.

[xii] World Health Organization Regional Office for the Western Pacific 2000.

[xiii] Bloom D., River Path Associates, Sevilla J. HIV/AIDS and development in Asia and the Pacific: a lengthening shadow. Asia Pacific Ministerial Meeting: Health, Welfare, AIDS and Poverty. Melbourne, The Australian Government's

Overseas Aid Programmes, 2001 (http://www.ausaid.gov.au/publications/pdf/health_wealth_poverty.pdf,

accessed 23 September, 2005).

[xiv] World Health Organization Regional Office for the Western Pacific 2000.

[xv]

[xvi] World Health Organization Regional Office for the Western Pacific 2000.

[xvii] Poverty and Disease C.-E. A. WINSLOW, DR.P.H., F.A.P.H.A. Editor, American Journal of Public Health; Professor Emeritus, Yale School of Medicine, New Haven, Conn.vol.38.p.175.

[xviii] Rice et al, in Ezzati et al., eds. (in press), cited in Black Morris and Bryce 2003.

[xix] Carr D. Improving the health of the world's poorest people. Health Bulletin 1, Washington D.C., Population

Reference Bureau, 2004.

[xx] IBID

[xxi] World Health Organization. The World health report 2003: shaping the future. Geneva, 2003a.

[xxii] World Health Organization. Pro-poor health policies: the challenges of reaching the poor [Draft Background Reading. Workshop on Evidence for Health Policy: Health and Poverty]. Geneva, World Health Organization, 2002a

[xxiii]World Health Organization. The World health report 2003: shaping the future. Geneva, 2003a.

[xxiv] Economic and Social Commission for Asia and the Pacific and United Nations Development Programme 2003

برچسب ها: نابرابری‌های سلامت, فقر

چاپ